Uzun zamandır kripto paralar üzerine bilende bilmeyende kendi kafasına göre tanımlar üretiyorlar. Temelde para nedir? sorusuna basitçe cevap vermekten uzak bu yorumlara netlik getirmek ve bu ponzi şematiği için bu yazıyı kaleme alma gereği hissettim.
Parayı tanımlayacak olursak ; Genel eşdeğer olması, Mübadele aracı sayılması, ödeme aracı olarak kullanılması,değer ve fiyatların ölçüsünü oluşturması,servet biriktirme aracı haline gelip, dünya parası haline gelmesi ile oluşur. Bu özelliklerin tümüne sahip olan her şey para olarak anılır. Şimdi bu açıdan baktığımızda zaten paranın eşdeğeri olmadıklarını net şekilde görüyoruz. Ponzi modeli adını Ponzi adlı arkadaştan(saadet zincirinin mucidi) alan bildiğimiz saadet zinciri modelidir. Bu modellerde yüksek marketing ile olabildiğince büyük bir zincir yaratılır. Çocuk iken oynadığımız sandalye kapma olayına benzerdir. Dur komutu geldiğinde herkes sandalyelere yüklenir ve birileri illa ki ayakta kalır ya işte o mevzu şu anda gerçekleşiyor.Peki paranın eşdeğer mantığını içermeyen bir modele neden bunca insan para yatırıyor? Birincisi dünyada rezerv para sahibi ülkelerin bilançolarını oldukça fazla büyütmeleri ile birlikte oluşan durumun altında yatıyor. 2008 yılında 2 trilyon dolar para hacmi olan FED şu anda 9 trilyon dolarlık bir bilançoya sahip. Bu paranın büyük bir kısımı borsalar ve kriptolar gibi sistemlere yatırıldı. İkincisi gelir adaletsizliği (hem toplumlar hem de toplum içindeki sınıflar arasında )ise 2. dünya savaşı ortamını yaratan 100 yıl öncesindeki duruma döndü. Haliyle insanların realist yaklaşımlarının yerini bilinçli yönlendirmeler ile birlikte ponzi modellere kaymasını sağlıyorlar.
Peki bunca yönlendirmeye sebep olanlar kimler? Facebook, Amazon, Google, Apple, Microsoft, Nvidia , Netflix firmalarının kısaltmalarından oluşan bu toplam fangman grubunu oluşturuyorlar. Koronovirüs sonrası küresel çapta ülkelerce uygulanan karantinalar ve değişen yaşam tarzları ile birlikte son yılların en popüler konusu home office çalışanlar ile evde daha çok vakit geçiren insanlar oldu. Haliyle yeni teknolojiler konusunda atılımlarda bulunan firmalar bir adım öne çıkmış oldu. Bugün itibariyle fangman'ın değeri 10 trilyon doları aşmış durumda. Son 5 yılda 3 trilyon seviyelerinden yüksek dalgalanmalar ile bu seviyelere gelindi. Ayrıca fed para politikaları ve korona etkileri ile bilançoları artan firmalar tekel konumuna ulaştı. Şu an sadece Amazon şirketinin değeri dax 30 firmalarının hepsinden daha değerli konumda ayrıca portföyün toplam değeri çoğu Avrupa ülkesinin gayri safi milli hasılalarından yüksek bir duruma ulaştı. Bu arada SP500 endeksinin toplam değerinin yarısından fazlası bu arkadaşlar + Tesla ediyor.
Bu arkadaşlar neden kripto yatırımları yapıyor ve reklam yaparak kripto ekosistemine insanların daha fazla katılmasını sağlamak istiyorlar sorusunu bir soralım? Aslında tüm bu yönlendirmelerin esası merkezi finans sistemindeki ellerini güçlendirmek istemelerinden geçiyor. Şöyle ki merkezi finans sisteminden çıkıp kripto piyasasına giren insanlar sayesinde rakip firmaların hisselerine yatırım yapacak insan sayısı azalıyor, haliyle bu firmaların nakit akışları bozuluyor ve bankalara başvurduklarında ise sistemin komple dışına çıkan bu paralar sebebiyle bankalarında para hacimi düştüğü için kredi verme etkinliği azalıyor haliyle rakiplerini piyasadan silme imkanı buluyorlar. 2,7 trilyon dolara sahip bir kripto paralar hacminden bahsediyoruz. Bu paranın bankacılık sisteminin dışında kalması ile neredeyse on katı kadar finansal sistemde bozulma yarattığını görüyoruz. Böyle olunca günümüzde yaşanan küresel ekonomik problemlerin asıl sebebinin de bu oynanan oyunun içinde yattığını biliyoruz. O yüzden klasik merkez finans grubuda bu kayıplarını gidermek ve kazançlarını korumak için piyasa manüplasyonuna yöneldiğinin tespitini de yapmış bulunmaktayız. O yüzden emtia fiyatları bu kadar volatillik içeriyor o yüzden yakında ithal edecek mal dahi bulunamayabilir. Bu döngünün bu dönemde oluşacağı kondratiyef dalgalanma modeli ile aslında belliydi. Belli aralıklarla yeni sistemler kuruluyor bu modele göre ve buna göre sermaye oluşumları yaratılıyor. Fangman grubunun hisse kazançlarıda çok yüksek diyeceksiniz bununda altında yatan sebeplerden biri dünyadaki tüm dataya ve bunu işleyebilecek sistem teknolojilerine sahip olmarında yatıyor, bu da bu döngünün yarattığı değişimin bir parçası olmuş oluyor. Ünlü ekonomist Markowitz'in kendisine nobel getiren modern portföy optimizasyonu teorisine göre minimum risk ile maksimum getiriyi eğer tüm dünyanın bilgisine sahip iseniz istediğiniz şekilde finansal sistemin içinden geçmelerini, rakiplerini sindirmelerini ve yok etmelerini ve istedikleri manüplasyonları yapabilmelerini sağlıyor. Elon Musk tek bir twiti ile istediği kadar insanı manüple ederken bunu twitter üzerinden yapıyor, insanların merkeziyetsiz sandığı sistemlere amazon web servisi tabanlı uygulamalar ile ya da google web browserları ile ulaşırken tüm dataları bu sistemlerden akıyor. Aslında tüm bu kripto ekosistemi de-finance olarak tanıtılırken, içeride yapılan alım-satım işlemlerinden tutunda sisteme tüm giriş ve çıkışlarda tüm para akışlarının yine benzer şekilde takip edildiğini unutuyorlar.
Sonuç olarak bu teknoloji şirketlerinin yeni bir çağa girerken yeni bir sermaye sistemi paydaşlığı kurması ve bunu insanları manüple ederek (çünkü tüm insanlığın dataları ve eğilimleri ellerinde) yapmaları, devletlerden daha büyük bilgi enformasyona sahip olmaları ve tüm istedikleri kazançları ekonomik ve politik olarak sağlayabilmelerine olanak sağlıyor. Buradaki oyunun içinde ise kripto yatırımcısı olan insanlar sadece bu arkadaşların merkezi finansa diz çöktürüp tüm sistemi kendilerine bağlamalarına daha da merkezi bir finansal sistemin oluşturulmasına sebep olduklarının umarım bu anlattıklarım ile farkına varabilmişlerdir. İşin sonunda sadece daha monopol yapılar oluşuyor ve bu monopol şirketleryaptığınız kripto alımlarını bir günde sıfırlayacak güce sahipler. Paranın eşdeğer mantığına uymayan bir argümana manüplasyon aracı olarak katkıda bulunmak isteyenler sonuçlarına da tarihin en büyük ponzi oyununda sandalye kapmaca oyununda olduklarını bilerek girsinler. Blockchain modelinin getirdiği değişimleri ve iyi olan taraflarını, hayatımıza gelecekte olan katkılarını yadsımıyorum. Ama bu bitcoin veya kripto ekosistemindeki araçlar ile olmayacak diyorum. Bende kripto paralara başlarda umutlu idim ancak finansal para akışını araştırdığımda ve dünyanın geldiği son hali izlediğimde ne kadar büyük bir ponzi olduğunu görmekteyim. Umarım bu çalışmamın sizlere katkısı olabilmiştir.
